В четыре года фразовая речь ребенка включает предложения из пяти-шести слов. В этом же возрасте дети начинают сопровождать речь игрой, что свидетельствует о формировании регулирующей функции. Словарный запас в четыре года состоит из 2000 слов.

К пяти годам ребенок полностью усваивает обиходный словарь. Его лексика обогащается синонимами, антонимами и т.д. Развитие любознательности заставляет ребенка ставить перед собой все более сложные вопросы, которые требуют ответа взрослого. Ведущей формой общения становится познавательная.

В четыре с половиной - пять лет заканчивается  формирование фонетической системы родного языка, что в значительной мере готовит ребенка к овладению письменной речью. К концу пятого года высказывания ребенка начинают напоминать короткий рассказ.

К шести годам ребенок овладевает значением производных слов. Словотворчество становится менее интенсивным, формируются операции самоконтроля и критического отношения к своей речи. Производное слово строится на основе внутреннего анализа, т.е. основывается на сложной речемыслительной деятельности. На седьмом году жизни ребенок начинает осознавать себя как социального индивида, и у него возникает потребность в новой жизненной позиции и в общественно значимой деятельности. У него появляется “внутренняя позиция”, которая присуща человеку на различных этапах жизни. 

Основания для беспокойства:

• ограничен бытовой словарь;
• не может или затрудняется сгруппировать и назвать предметы, действия, признаки по обобщающему признаку, одним словом (типа: овощи, фрукты, одежда, мебель и т.д.);
• трудности в построении предложений, предложения строит, но грамматически оформленные неверно;
• во время речи кончик языка высовывается между зубами;
• звуки произносятся с «хлюпаньем» (эффект заложенного носа);
• затрудняется заменить слово синонимом, подобрать к слову антоним;
• не активен в речевом общении;
• неправильно произносит звуки, искажает слоговую структуру слов, не может связно рассказать о происходящих событиях.

У детей довольно часто наблюдается задержка в развитии речи, хотя они здоровы, у них нет нарушений слуха или пора­жения центральной нервной системы.

В чем же причина?

Проведенные исследования установили, что уровень разви­тия речи детей находится в прямой зависимости и от степени развития тонких движений пальцев рук. Если развитие движе­ний пальцев соответствует возрасту, то и развитие речи тоже в пределах нормы. Если же развитие пальцев отстает, отстает и развитие речи, хотя общая моторика при этом может быть в пределах нормы. В чем же заключается связь движений паль­цев и речи?

Движения пальцев рук в ходе развития человечества ока­зались тесно связанными с речевой функцией. Первой фор­мой общения первобытных людей были жесты, которые по­степенно стали сочетаться с возгласами, выкриками. Движе­ния пальцев рук постепенно совершенствовались. В связи с этим происходило увеличение площади двигательной проек­ции кисти руки в мозге человека. Развитие функций руки и речи у людей шло параллельно. Примерно таков же ход раз­вития речи ребенка. Сначала начинают развиваться движе­ния пальцев рук, когда же они достигают достаточной тонко­сти, начинается развитие словесной речи. Развитие движе­ний пальцев рук как бы подготавливает почву для последую­щего формирования речи.

Для определения уровня развития речи детей можно прове­сти такой опыт: попросить ребенка показать один пальчик, два пальчика, три пальчика («Сделай вот так!» — и показать, как это надо делать). Дети, которым удаются изолированные дви­жения пальцев, — говорящие дети, если же пальцы напряже­ны, сгибаются и разгибаются только все вместе или, напротив, вялые и не дают изолированных движений, то это не говоря­щие дети. И до тех пор, пока движения пальцев не станут сво­бодными, развития речи добиться не удастся.

Эксперименты, проведенные учеными, доказали, что трени­ровка пальцев рук (массаж кисти руки) на два с половиной ме­сяца ускоряет процесс созревания речевых областей — у прав­шей в левом, а у левшей — в правом полушарии. Это свидетельствует о том, что речевые области формируются под влиянием импульсов от пальцев рук.

Работу по тренировке пальцев можно начинать с детьми в возрасте 6-7 месяцев. В этот период полезно делать массаж — поглаживание кистей рук в направлении от кончиков пальцев к запястью и упражнения: брать каждый пальчик ребенка в от­дельности в свои пальцы, сгибать и разгибать его (2-3 мин. ежедневно). С десятимесячного возраста следует давать ребен­ку перебирать сначала крупные яркие предметы, затем более мелкие. Хорошую тренировку пальцев обеспечивают народные игры с пальчиками: «Сорока - белобока», «Пальчики в лесу», «Пальчики и кулачки» и др.

Одна из возможных причин задержки в развитии речи — не­удовлетворенность ребенка в эмоциональных контактах с ок­ружающими. Некоторые родители считают, что брать ребенка на руки следует как можно реже, разговаривать с еще неразум­ным существом преждевременно, ему достаточно игрушек. Ре­бенок предложенные игрушки берет, но не играет, повертев один - два раза, откладывает в сторону. У такого ребенка одно желание — подойти к взрослому, прижаться к нему и долго стоять рядом. Неудовлетворенная потребность в общении при­водит к тому, что ребенок растет безынициативным, не самос­тоятельным, молчаливым.

Задержка в развитии речи возможна и еще по одной причи­не. К концу первого года жизни — началу второго в словарном запасе ребенка всегда есть 3-5 слов, очень своеобразных по сво­ему значению. Подобные слова могут надолго сохраниться в словарном запасе и задержать возникновение настоящих слов. Дело в том, что эти слова вполне удовлетворяют родителей, вызывая у них умиление. Поэтому они долго не ставят перед малышом собственно речевую задачу — произнести необходимое, соот­ветствующее предмету и ситуации конкретное слово. А если взрослый не ставит такой задачи, то ребенок не будет развивать свои возможности.

И, наконец, нормальное развитие речи может быть наруше­но стремительностью речевого развития. Это когда первые сло­ва ребенка опережают возрастные нормы и сроки речевого раз­вития. Ребенок в 1 год 3 месяца вдруг начинает говорить правильными предложениями, использует совсем не детские слова. Родители в восторге и при каждом удобном случае демон­стрируют своим знакомым необыкновенные способности ре­бенка. Его учат, ему рассказывают, читают книги и т.д. Но вот ребенок начинает плохо спать, часто плачет во сне, его мучают беспричинные страхи. Это происходит потому, что неокрепшая нервная система не справляется с потоками информации, кото­рая обрушивается на его голову. Ему необходим отдых, свобода от лишних впечатлений (прежде всего речевых).

Физическое, психическое и интеллектуальное воспитание ребенка начинается в раннем детстве. Все навыки приобретаются в семье, в том числе и навык правильной речи. Речь ребенка формируется на примере речи родных и близких ему людей: матери, отца, бабушки, дедушки, старших сестер и братьев. Бытует глубоко неправильное мнение о том, что звукопроизносительная сторона речи ребенка развивается самостоятельно, без специального воздействия и помощи взрослых, будто бы ребенок сам, постепенно, овладевает правильным произношением.

В действительности же невмешательство в процесс формирования детской речи почти всегда влечет за собой отставание в развитии. Речевые недостатки, закрепившись в детстве, с большим трудом преодолеваются в последующие годы. Разумная семья всегда старается воздействовать на формирование детской речи, начиная с самых ранних лет жизни. Очень важно, чтобы ребенок с раннего возраста слышал речь правильную, отчетливую, на примере которой формируется его собственная речь.

Родители просто обязаны знать, какое огромное значение для ребенка имеет речь взрослых, и как именно нужно разговаривать с маленькими детьми. Взрослые должны говорить правильно, не искажая слов, четко произнося каждый звук, не торопиться, не «съедать» слогов и окончаний слов.

Совершенно неуместна «подделка» под детский язык, которая нередко тормозит развитие речи. Если взрослые не следят за своей речью, то до уха ребенка многие слова долетают искаженно («смори» вместо «смотри», «не бежи» вместо «не беги», «ванте» вместо «вообще» и т. д.)

Особенно четко нужно произносить незнакомые, новые для ребенка и длинные слова. Обращаясь непосредственно к сыну или дочери, вы побуждаете их отвечать, а они имеют возможность внимательно прислушаться к вашей речи.

Вы должны приучить малыша смотреть прямо на говорящего, тогда он легче перенимает артикуляцию взрослых. Опытный учитель, присмотревшись к вновь поступившим ученикам, очень быстро

Развивается звуковая сторона речи. Старшие дошкольники начинают осознавать особенности своего произношения. Но у них еще сохраняются и предшествующие способы восприятия звуков, благодаря чему они узнают неправильно произнесенные детские слова. Позже формируются тонкие и дифференцированные звуковые образы слов и отдельных звуков, ребенок перестает узнавать неверно сказанные слова, он и слышит, и говорит правильно. К концу дошкольного возраста завершается процесс фонематического развития.

Интенсивно растет словарный состав речи. Как и на предыдущем возрастном этапе, здесь велики индивидуальные различия: у одних детей словарный запас оказывается больше, у других — меньше, что зависит от условий их жизни, от того, как и сколько с ними общаются близкие взрослые.

Почти все личностные качества: вкусы, привычки, характер, темперамент закладываются у человека в детстве. И немалую роль в становлении личности играет речь.

В раннем детстве мы можем заметить, какой у ребенка формируется характер. Представим себе ребенка с дефектом речи, который не посещает детский сад. Он не испытывает по этому поводу никаких переживаний. Сверстники не смеются над ним, не дразнят его. Он раскован, разговорчив, охотно общается. Точно такой же ребенок, посещающий детский сад, будет подвергаться насмешкам, обидным замечаниям, в концертах на детских утренниках такие дети не участвуют, воспитатели не допускают их на выступления. Ребенок обижен, он не чувствует себя равным среди других детей. Постепенно он будет стараться при удобном случае отмолчаться или ответить односложно, он постарается не принимать участия в речевых играх. Характер у него сформируется замкнутый, он будет молчуном, неуверенным в своих силах, и, став взрослым, выберет себе профессию, которая не потребует частого и интенсивного общения с людьми. А потом и у него появятся дети, которые будут воспитываться в так называемой нездоровой речевой среде.

Есть большая вероятность, что у ребенка сформируется неправильное звукопроизношение, когда в семье кто-то из родителей, или брат, или сестра имеют дефекты произношения.

РЕЧЕВОЙ АППАРАТ

Чем же объяснить, что некоторые дети страдают недостатками звукопроизношения, и как должна вестись с ними работа, чтобы при поступлении в школу они имели чистое произношение?

В чем причины речевых недостатков ребенка?

Речь — это сложная функция, и развитие ее зависит от многих моментов. Большую роль здесь играет влияние окружающих — ребенок учится на примере речи родителей, воспитателей и друзей.

Серьезное значение имеют психологические особенности ребенка: он должен четко воспринять слова и звуки, запомнить их и точно воспроизвести. Хорошее состояние слуха, умение внимательно слушать имеют решающее значение. Дети с ослабленным слухом (тугоухие) часто являются и косноязычными. Рассеянные, невнимательные дети также совершают ошибки в звуко- и словопроизношении. Для того, чтобы правильно воспроизвести услышанное, у ребенка должен быть хорошо развит речевой аппарат, он должен им легко действовать.

Потому так необходимо заниматься с ребёнком дома. Это закрепит работу логопеда и ускорит процесс исправления неправильного звукопроизношения.

ДВАЦЦАЦЬ ПРОСТЫХ ПАРАДАЎ

НАСТАЎНІКА-ДЭФЕКТОЛАГА БАЦЬКАМ 

1. Пачнем з Вас

Нават калі Вы маўклівыя ад прыроды - усё роўна гаварыце з малым. Дзіця лягчэй разумее звернутую да яго гаворку, калі яна тлумачыць, што адбываецца з ім і вакол яго. Таму суправаджайце свае дзеянні словамі.

2. Сустрэча поглядаў

Агучвайце любую сітуацыю - але толькі калі Вы бачыце, што дзіця чуе і бачыць вас. Не гаварыце ў пустэчу, глядзіце яму ў вочы. Гэта асабліва важна, калі дзіця празмерна актыўнае і пастаянна рухаецца. Калі малы яшчэ толькі лапоча або гаворыць мала слоў, старайцеся, каб ён бачыў Вашу артыкуляцыю.

3. Гаварыце выразна

Гаварыце проста, выразна, выразна вымаўляючы кожнае слова, кожную фразу. Вядома, што дзеці вельмі ўважлівыя да інтанацыі; таму кожнае слова, на якое падае лагічны націск, старайцеся прамаўляць як мага больш выразна.

4. Тое ж, але па-рознаму

Паўтарайце шмат раз адно і тое ж слова. Пры паўторы фразы мяняйце парадак слоў ("тата прыйшоў, прыйшоў наш тата", "мячык упаў, упаў мячык, упаў"). Гэта дазваляе дзіцяці лягчэй пачуць і зразумець, што фразы дзеляцца на словы.

5. Але: не перашчыруйце 

Не ўжывайце занадта доўгіх фраз. Не перагружайце дзіця, прад'яўляючы яму адразу вялікую колькасць незнаёмых слоў. Часцей самі гаварыце тое, што хочаце пачуць: простыя фразы з 2-3 слоў, з паўзай паміж словамі.

6. Вельмі важна: добры настрой

Старайцеся прамаўляць новае слова ў эмацыйна спрыяльнай сітуацыі. У такіх умовах дзіця лепш навучаецца і ўбірае новую інфармацыю значна лепш, чым у нейтральнай або неспрыяльнай сітуацыі.

7. Усе пачуцці - у саюзе з прамовай

Вельмі важна, каб дзіця, спасцігаючы нешта новае, мела магчымасць не толькі бачыць новы прадмет, але і рухаць, нюхаць, мацаць яго - гэта значыць вывучаць рознымі спосабамі. Калі Вы бачыце, што дзіця нешта кранае, з чымсці гуляе, адразу ж назавіце гэты прадмет некалькі разоў - коратка, выразна.

8. У аснове прамовы - імкненне да зносін

Як бы недасканала Ваш дзіця ні гаварыла, прымайце і падтрымлівайце яго жаданне ўступіць з Вамі ў кантакт. Нават калі ён наогул не гаворыць, часцей далучайце яго ў невербальны (несловесный) дыялог, вітаючы і ўхваляючы любы адказ (жэст, выразны погляд, вакалізацыі). Падтрымлівайце яго імкненне мець зносіны!

9. Імкнёмся да разнастайнасці

Калі лопат малога аднастайны, імкніцеся ўзбагаціць яго, прапаноўваючы яму ланцужок слоў з іншымі зычнымі: дя-дя-дя, так-так-так, мэ-ма-ма, ба-ба-бэ, бя-бя-бя; з іншымі галоснымі: ба-бо-бу-бі-бе. Камбінуйце розныя склады і старайцеся, каб малы захацеў паўтарыць іх.

10. Паважайце яго спробы гаварыць 

У тыя моманты, калі дзіця гаворыць, лапоча адзін ці разам з Вамі, выключайце гучную музыку і старайцеся даць яму магчымасць чуць Вас і сябе. Гаворка развіваецца на аснове пераймання  - таму яму неабходна чуць сябе.

11. Вучыце ў гульні  

Гуляючы, вучыце пераймаць (дзве сабачкі брэшуць, дзве кошкі мяўкаюць, пераклічкі "ав-ав", "мяу-мяу"). Спецыяльна стварайце такія гульнявыя сітуацыі, дзе дзіцяці спатрэбіцца гукаперайманне, альбо трэба будзе вымавіць нейкія словы для таго, каб гульня адбылася. Звярніце ўвагу - падахвочвае сітуацыя, не Вы.

12. Ня папярэджвайце яго жаданняў

Некаторыя бацькі спрабуюць адгадаць жаданні свайго дзіцяці, часта папярэджваючы іх у той самы момант, калі яны толькі з'яўляюцца. У выпадку ў малога няма неабходнасці вымаўляць што-небудзь - дастаткова проста паглядзець, пацягнуць руку. У такой сітуацыі ёсць небяспека затрымаць дзіця на стадыі  зносін жэстаў. І хоць жэст - таксама зносіны, не варта затрымлівацца на гэтым узроўні. Паступова фармуйце ў малога патрэбу гаварыць.

13. Пашырайце слоўнік малыша

Дзіця валодае словам на двух узроўнях: разуменне яго - гэта пасіўны слоўнік, гаварэнне - гэта актыўны. Актыўны слоўнік можа быць яшчэ зусім малы. Але калі Вы папаўняеце рэсурс разумення, гэта абавязкова прывядзе да так званага лексічных выбуху. І ў далейшым дзіця перанясе ў актыўны слоўнік тое, чаму вы навучылі яго, разглядаючы разам карцінкі, чытаючы кніжкі і каментуючы свае дзеянні. Старайцеся ўвесці ў яго пасіўны слоўнік назвы рэчаў, якія яго акружаюць (цацкі, кухонны посуд, прадметы побыту), назвы рэчаў і істот на малюнках у кніжках і вядома, імёны сваякоў і блізкіх людзей. Навучыце дзіця паказваць, "дзе ручкі, дзе ножкі" (у лялькі, у Вас). Часта пытайцеся: "Дзе стол?", "Дзе кіса?" і г.д.

14. Вядзіце дзённік

Фіксуйце яго маўленчыя дасягненні, запісвайце, колькі слоў ён ужо разумее, якія словы прамаўляе, у якіх сітуацыях - так вы зможаце дзень за днём судзіць аб яго поспехах.

15. Развівайце фанематычны слых

Вучыце дзіця прыслухоўвацца да розных гукаў і давайце ім маўленчае пазначэнне: вадзіца цячэ: з-з-з, жук гудзе: ж-ж-ж, вецер гудзе: у-у-у і г.д.

16. Гукападражанне

Для дзяцей, якія позна пачынаюць гаварыць, вельмі карысна выкарыстоўваць словы тыпу "бух", "ку-ку", "оп", "ав-ав", "на", "дай" і іншыя кароткія словы: якія складаюцца з аднаго або двух аднолькавых складоў. Гэтыя словы заснаваныя на гукападражанні, лёгкія для засваення і палягчаюць дзіцяці пачатковыя стадыі ўваходжання ў маўленчую стыхію. Потым яны пойдуць самі сабой, стануць непатрэбнымі, але пакуль не грэбуйце імі, зараз яны патрэбныя вашаму дзіцяці.

17. Чытайце, чытайце, чытайце

Чытайце кароткія вершы, казкі. Перачытваць іх шмат разоў - не бойцеся, што гэта надакучыць дзіцяці. Дзеці значна лепш ўспрымаюць тэкст, які яны ўжо шмат разоў чулі. Калі гэта магчыма, паспрабуйце разыграць верш - пакажыце яго ў асобах і з прадметамі; прадметы гэтыя дайце дзіцяці пакратаць, пагуляць з імі. Дачакайцеся, калі дзіця добра запомніць верш, пазнае яго рытм, а затым спрабуйце ня дагаворваць апошнія радкі, даючы гэта рабіць малому. Спявайце простыя песенькі, дапамагаючы яму ўспрыняць рытм і прайграць яго.

18. Пальцы дапамагаюць размове

Звярніце асаблівую ўвагу на   развіццё дробнай маторыкі - дакладных рухаў пальцаў рукі. Гэта цесна звязана з развіццём гаворкі. Лепка, маляванне, "пальчыкавы тэатр", гульні з дробнымі прадметамі - усё гэта дапаможа размове, а ў будучыні - і пісьму.

19. Будзьце цярплівыя, спагадлівыя і ... асцярожныя

Калі малы няслушна вымавіў якой-небудзь гук, ніколі не смейцеся і не паўтарайце за ім няправільнае вымаўленне слова. Тут жа паўтарыце слова правільна, імкнучыся перахапіць погляд дзіцяці. Магчыма, ён зможа паўтарыць за Вамі. Калі не зможа ці не захоча, не хвалюйцеся. Будзьце цярплівыя! Ён абавязкова паўторыць за Вамі, калі прыйдзе час. Ён вучыцца і на ўласных памылках, пастаянна параўноўваючы сваё вымаўленне з Вашым, таму не занадта фіксуйце ўвагу на няправільным вымаўленні - гэта можа выклікаць зваротную рэакцыю.

20. Толькі Вы! 

Памятаеце: толькі Вы і Ваша вера ў сілы і здольнасці свайго дзіцяці могуць дапамагчы яму развівацца гарманічна. Не забывайце актыўна радавацца яго поспехам і часцей хвалеце сваё дзіця.

1. Пачнем з Вас

Нават калі Вы маўклівыя ад прыроды - усё роўна гаварыце з малым. Дзіця лягчэй разумее звернутую да яго гаворку, калі яна тлумачыць, што адбываецца з ім і вакол яго. Таму суправаджайце свае дзеянні словамі.

2. Сустрэча поглядаў

Агучвайце любую сітуацыю - але толькі калі Вы бачыце, што дзіця чуе і бачыць вас. Не гаварыце ў пустэчу, глядзіце яму ў вочы. Гэта асабліва важна, калі дзіця празмерна актыўнае і пастаянна рухаецца. Калі малы яшчэ толькі лапоча або гаворыць мала слоў, старайцеся, каб ён бачыў Вашу артыкуляцыю.

3. Гаварыце выразна

Гаварыце проста, выразна, выразна вымаўляючы кожнае слова, кожную фразу. Вядома, што дзеці вельмі ўважлівыя да інтанацыі; таму кожнае слова, на якое падае лагічны націск, старайцеся прамаўляць як мага больш выразна.

4. Тое ж, але па-рознаму

Паўтарайце шмат раз адно і тое ж слова. Пры паўторы фразы мяняйце парадак слоў ("тата прыйшоў, прыйшоў наш тата", "мячык упаў, упаў мячык, упаў"). Гэта дазваляе дзіцяці лягчэй пачуць і зразумець, што фразы дзеляцца на словы.

5. Але: не перашчыруйце 

Не ўжывайце занадта доўгіх фраз. Не перагружайце дзіця, прад'яўляючы яму адразу вялікую колькасць незнаёмых слоў. Часцей самі гаварыце тое, што хочаце пачуць: простыя фразы з 2-3 слоў, з паўзай паміж словамі.

6. Вельмі важна: добры настрой

Старайцеся прамаўляць новае слова ў эмацыйна спрыяльнай сітуацыі. У такіх умовах дзіця лепш навучаецца і ўбірае новую інфармацыю значна лепш, чым у нейтральнай або неспрыяльнай сітуацыі.

7. Усе пачуцці - у саюзе з прамовай

Вельмі важна, каб дзіця, спасцігаючы нешта новае, мела магчымасць не толькі бачыць новы прадмет, але і рухаць, нюхаць, мацаць яго - гэта значыць вывучаць рознымі спосабамі. Калі Вы бачыце, што дзіця нешта кранае, з чымсці гуляе, адразу ж назавіце гэты прадмет некалькі разоў - коратка, выразна.

8. У аснове прамовы - імкненне да зносін

Як бы недасканала Ваш дзіця ні гаварыла, прымайце і падтрымлівайце яго жаданне ўступіць з Вамі ў кантакт. Нават калі ён наогул не гаворыць, часцей далучайце яго ў невербальны (несловесный) дыялог, вітаючы і ўхваляючы любы адказ (жэст, выразны погляд, вакалізацыі). Падтрымлівайце яго імкненне мець зносіны!

9. Імкнёмся да разнастайнасці

Калі лопат малога аднастайны, імкніцеся ўзбагаціць яго, прапаноўваючы яму ланцужок слоў з іншымі зычнымі: дя-дя-дя, так-так-так, мэ-ма-ма, ба-ба-бэ, бя-бя-бя; з іншымі галоснымі: ба-бо-бу-бі-бе. Камбінуйце розныя склады і старайцеся, каб малы захацеў паўтарыць іх.

10. Паважайце яго спробы гаварыць 

У тыя моманты, калі дзіця гаворыць, лапоча адзін ці разам з Вамі, выключайце гучную музыку і старайцеся даць яму магчымасць чуць Вас і сябе. Гаворка развіваецца на аснове пераймання  - таму яму неабходна чуць сябе.

11. Вучыце ў гульні  

Гуляючы, вучыце пераймаць (дзве сабачкі брэшуць, дзве кошкі мяўкаюць, пераклічкі "ав-ав", "мяу-мяу"). Спецыяльна стварайце такія гульнявыя сітуацыі, дзе дзіцяці спатрэбіцца гукаперайманне, альбо трэба будзе вымавіць нейкія словы для таго, каб гульня адбылася. Звярніце ўвагу - падахвочвае сітуацыя, не Вы.

12. Ня папярэджвайце яго жаданняў

Некаторыя бацькі спрабуюць адгадаць жаданні свайго дзіцяці, часта папярэджваючы іх у той самы момант, калі яны толькі з'яўляюцца. У выпадку ў малога няма неабходнасці вымаўляць што-небудзь - дастаткова проста паглядзець, пацягнуць руку. У такой сітуацыі ёсць небяспека затрымаць дзіця на стадыі  зносін жэстаў. І хоць жэст - таксама зносіны, не варта затрымлівацца на гэтым узроўні. Паступова фармуйце ў малога патрэбу гаварыць.

13. Пашырайце слоўнік малыша

Дзіця валодае словам на двух узроўнях: разуменне яго - гэта пасіўны слоўнік, гаварэнне - гэта актыўны. Актыўны слоўнік можа быць яшчэ зусім малы. Але калі Вы папаўняеце рэсурс разумення, гэта абавязкова прывядзе да так званага лексічных выбуху. І ў далейшым дзіця перанясе ў актыўны слоўнік тое, чаму вы навучылі яго, разглядаючы разам карцінкі, чытаючы кніжкі і каментуючы свае дзеянні. Старайцеся ўвесці ў яго пасіўны слоўнік назвы рэчаў, якія яго акружаюць (цацкі, кухонны посуд, прадметы побыту), назвы рэчаў і істот на малюнках у кніжках і вядома, імёны сваякоў і блізкіх людзей. Навучыце дзіця паказваць, "дзе ручкі, дзе ножкі" (у лялькі, у Вас). Часта пытайцеся: "Дзе стол?", "Дзе кіса?" і г.д.

14. Вядзіце дзённік

Фіксуйце яго маўленчыя дасягненні, запісвайце, колькі слоў ён ужо разумее, якія словы прамаўляе, у якіх сітуацыях - так вы зможаце дзень за днём судзіць аб яго поспехах.

15. Развівайце фанематычны слых

Вучыце дзіця прыслухоўвацца да розных гукаў і давайце ім маўленчае пазначэнне: вадзіца цячэ: з-з-з, жук гудзе: ж-ж-ж, вецер гудзе: у-у-у і г.д.

16. Гукападражанне

Для дзяцей, якія позна пачынаюць гаварыць, вельмі карысна выкарыстоўваць словы тыпу "бух", "ку-ку", "оп", "ав-ав", "на", "дай" і іншыя кароткія словы: якія складаюцца з аднаго або двух аднолькавых складоў. Гэтыя словы заснаваныя на гукападражанні, лёгкія для засваення і палягчаюць дзіцяці пачатковыя стадыі ўваходжання ў маўленчую стыхію. Потым яны пойдуць самі сабой, стануць непатрэбнымі, але пакуль не грэбуйце імі, зараз яны патрэбныя вашаму дзіцяці.

17. Чытайце, чытайце, чытайце

Чытайце кароткія вершы, казкі. Перачытваць іх шмат разоў - не бойцеся, што гэта надакучыць дзіцяці. Дзеці значна лепш ўспрымаюць тэкст, які яны ўжо шмат разоў чулі. Калі гэта магчыма, паспрабуйце разыграць верш - пакажыце яго ў асобах і з прадметамі; прадметы гэтыя дайце дзіцяці пакратаць, пагуляць з імі. Дачакайцеся, калі дзіця добра запомніць верш, пазнае яго рытм, а затым спрабуйце ня дагаворваць апошнія радкі, даючы гэта рабіць малому. Спявайце простыя песенькі, дапамагаючы яму ўспрыняць рытм і прайграць яго.

18. Пальцы дапамагаюць размове

Звярніце асаблівую ўвагу на   развіццё дробнай маторыкі - дакладных рухаў пальцаў рукі. Гэта цесна звязана з развіццём гаворкі. Лепка, маляванне, "пальчыкавы тэатр", гульні з дробнымі прадметамі - усё гэта дапаможа размове, а ў будучыні - і пісьму.

19. Будзьце цярплівыя, спагадлівыя і ... асцярожныя

Калі малы няслушна вымавіў якой-небудзь гук, ніколі не смейцеся і не паўтарайце за ім няправільнае вымаўленне слова. Тут жа паўтарыце слова правільна, імкнучыся перахапіць погляд дзіцяці. Магчыма, ён зможа паўтарыць за Вамі. Калі не зможа ці не захоча, не хвалюйцеся. Будзьце цярплівыя! Ён абавязкова паўторыць за Вамі, калі прыйдзе час. Ён вучыцца і на ўласных памылках, пастаянна параўноўваючы сваё вымаўленне з Вашым, таму не занадта фіксуйце ўвагу на няправільным вымаўленні - гэта можа выклікаць зваротную рэакцыю.

20. Толькі Вы! 

Памятаеце: толькі Вы і Ваша вера ў сілы і здольнасці свайго дзіцяці могуць дапамагчы яму развівацца гарманічна. Не забывайце актыўна радавацца яго поспехам і часцей хвалеце сваё дзіця.

1. Пачнем з Вас

Нават калі Вы маўклівыя ад прыроды - усё роўна гаварыце з малым. Дзіця лягчэй разумее звернутую да яго гаворку, калі яна тлумачыць, што адбываецца з ім і вакол яго. Таму суправаджайце свае дзеянні словамі.

2. Сустрэча поглядаў

Агучвайце любую сітуацыю - але толькі калі Вы бачыце, што дзіця чуе і бачыць вас. Не гаварыце ў пустэчу, глядзіце яму ў вочы. Гэта асабліва важна, калі дзіця празмерна актыўнае і пастаянна рухаецца. Калі малы яшчэ толькі лапоча або гаворыць мала слоў, старайцеся, каб ён бачыў Вашу артыкуляцыю.

3. Гаварыце выразна

Гаварыце проста, выразна, выразна вымаўляючы кожнае слова, кожную фразу. Вядома, што дзеці вельмі ўважлівыя да інтанацыі; таму кожнае слова, на якое падае лагічны націск, старайцеся прамаўляць як мага больш выразна.

4. Тое ж, але па-рознаму

Паўтарайце шмат раз адно і тое ж слова. Пры паўторы фразы мяняйце парадак слоў ("тата прыйшоў, прыйшоў наш тата", "мячык упаў, упаў мячык, упаў"). Гэта дазваляе дзіцяці лягчэй пачуць і зразумець, што фразы дзеляцца на словы.

5. Але: не перашчыруйце 

Не ўжывайце занадта доўгіх фраз. Не перагружайце дзіця, прад'яўляючы яму адразу вялікую колькасць незнаёмых слоў. Часцей самі гаварыце тое, што хочаце пачуць: простыя фразы з 2-3 слоў, з паўзай паміж словамі.

6. Вельмі важна: добры настрой

Старайцеся прамаўляць новае слова ў эмацыйна спрыяльнай сітуацыі. У такіх умовах дзіця лепш навучаецца і ўбірае новую інфармацыю значна лепш, чым у нейтральнай або неспрыяльнай сітуацыі.

7. Усе пачуцці - у саюзе з прамовай

Вельмі важна, каб дзіця, спасцігаючы нешта новае, мела магчымасць не толькі бачыць новы прадмет, але і рухаць, нюхаць, мацаць яго - гэта значыць вывучаць рознымі спосабамі. Калі Вы бачыце, што дзіця нешта кранае, з чымсці гуляе, адразу ж назавіце гэты прадмет некалькі разоў - коратка, выразна.

8. У аснове прамовы - імкненне да зносін

Як бы недасканала Ваш дзіця ні гаварыла, прымайце і падтрымлівайце яго жаданне ўступіць з Вамі ў кантакт. Нават калі ён наогул не гаворыць, часцей далучайце яго ў невербальны (несловесный) дыялог, вітаючы і ўхваляючы любы адказ (жэст, выразны погляд, вакалізацыі). Падтрымлівайце яго імкненне мець зносіны!

9. Імкнёмся да разнастайнасці

Калі лопат малога аднастайны, імкніцеся ўзбагаціць яго, прапаноўваючы яму ланцужок слоў з іншымі зычнымі: дя-дя-дя, так-так-так, мэ-ма-ма, ба-ба-бэ, бя-бя-бя; з іншымі галоснымі: ба-бо-бу-бі-бе. Камбінуйце розныя склады і старайцеся, каб малы захацеў паўтарыць іх.

10. Паважайце яго спробы гаварыць 

У тыя моманты, калі дзіця гаворыць, лапоча адзін ці разам з Вамі, выключайце гучную музыку і старайцеся даць яму магчымасць чуць Вас і сябе. Гаворка развіваецца на аснове пераймання  - таму яму неабходна чуць сябе.

11. Вучыце ў гульні  

Гуляючы, вучыце пераймаць (дзве сабачкі брэшуць, дзве кошкі мяўкаюць, пераклічкі "ав-ав", "мяу-мяу"). Спецыяльна стварайце такія гульнявыя сітуацыі, дзе дзіцяці спатрэбіцца гукаперайманне, альбо трэба будзе вымавіць нейкія словы для таго, каб гульня адбылася. Звярніце ўвагу - падахвочвае сітуацыя, не Вы.

12. Ня папярэджвайце яго жаданняў

Некаторыя бацькі спрабуюць адгадаць жаданні свайго дзіцяці, часта папярэджваючы іх у той самы момант, калі яны толькі з'яўляюцца. У выпадку ў малога няма неабходнасці вымаўляць што-небудзь - дастаткова проста паглядзець, пацягнуць руку. У такой сітуацыі ёсць небяспека затрымаць дзіця на стадыі  зносін жэстаў. І хоць жэст - таксама зносіны, не варта затрымлівацца на гэтым узроўні. Паступова фармуйце ў малога патрэбу гаварыць.

13. Пашырайце слоўнік малыша

Дзіця валодае словам на двух узроўнях: разуменне яго - гэта пасіўны слоўнік, гаварэнне - гэта актыўны. Актыўны слоўнік можа быць яшчэ зусім малы. Але калі Вы папаўняеце рэсурс разумення, гэта абавязкова прывядзе да так званага лексічных выбуху. І ў далейшым дзіця перанясе ў актыўны слоўнік тое, чаму вы навучылі яго, разглядаючы разам карцінкі, чытаючы кніжкі і каментуючы свае дзеянні. Старайцеся ўвесці ў яго пасіўны слоўнік назвы рэчаў, якія яго акружаюць (цацкі, кухонны посуд, прадметы побыту), назвы рэчаў і істот на малюнках у кніжках і вядома, імёны сваякоў і блізкіх людзей. Навучыце дзіця паказваць, "дзе ручкі, дзе ножкі" (у лялькі, у Вас). Часта пытайцеся: "Дзе стол?", "Дзе кіса?" і г.д.

14. Вядзіце дзённік

Фіксуйце яго маўленчыя дасягненні, запісвайце, колькі слоў ён ужо разумее, якія словы прамаўляе, у якіх сітуацыях - так вы зможаце дзень за днём судзіць аб яго поспехах.

15. Развівайце фанематычны слых

Вучыце дзіця прыслухоўвацца да розных гукаў і давайце ім маўленчае пазначэнне: вадзіца цячэ: з-з-з, жук гудзе: ж-ж-ж, вецер гудзе: у-у-у і г.д.

16. Гукападражанне

Для дзяцей, якія позна пачынаюць гаварыць, вельмі карысна выкарыстоўваць словы тыпу "бух", "ку-ку", "оп", "ав-ав", "на", "дай" і іншыя кароткія словы: якія складаюцца з аднаго або двух аднолькавых складоў. Гэтыя словы заснаваныя на гукападражанні, лёгкія для засваення і палягчаюць дзіцяці пачатковыя стадыі ўваходжання ў маўленчую стыхію. Потым яны пойдуць самі сабой, стануць непатрэбнымі, але пакуль не грэбуйце імі, зараз яны патрэбныя вашаму дзіцяці.

17. Чытайце, чытайце, чытайце

Чытайце кароткія вершы, казкі. Перачытваць іх шмат разоў - не бойцеся, што гэта надакучыць дзіцяці. Дзеці значна лепш ўспрымаюць тэкст, які яны ўжо шмат разоў чулі. Калі гэта магчыма, паспрабуйце разыграць верш - пакажыце яго ў асобах і з прадметамі; прадметы гэтыя дайце дзіцяці пакратаць, пагуляць з імі. Дачакайцеся, калі дзіця добра запомніць верш, пазнае яго рытм, а затым спрабуйце ня дагаворваць апошнія радкі, даючы гэта рабіць малому. Спявайце простыя песенькі, дапамагаючы яму ўспрыняць рытм і прайграць яго.

18. Пальцы дапамагаюць размове

Звярніце асаблівую ўвагу на   развіццё дробнай маторыкі - дакладных рухаў пальцаў рукі. Гэта цесна звязана з развіццём гаворкі. Лепка, маляванне, "пальчыкавы тэатр", гульні з дробнымі прадметамі - усё гэта дапаможа размове, а ў будучыні - і пісьму.

19. Будзьце цярплівыя, спагадлівыя і ... асцярожныя

Калі малы няслушна вымавіў якой-небудзь гук, ніколі не смейцеся і не паўтарайце за ім няправільнае вымаўленне слова. Тут жа паўтарыце слова правільна, імкнучыся перахапіць погляд дзіцяці. Магчыма, ён зможа паўтарыць за Вамі. Калі не зможа ці не захоча, не хвалюйцеся. Будзьце цярплівыя! Ён абавязкова паўторыць за Вамі, калі прыйдзе час. Ён вучыцца і на ўласных памылках, пастаянна параўноўваючы сваё вымаўленне з Вашым, таму не занадта фіксуйце ўвагу на няправільным вымаўленні - гэта можа выклікаць зваротную рэакцыю.

20. Толькі Вы! 

Памятаеце: толькі Вы і Ваша вера ў сілы і здольнасці свайго дзіцяці могуць дапамагчы яму развівацца гарманічна. Не забывайце актыўна радавацца яго поспехам і часцей хвалеце сваё дзіця.и